قرآن کریم اولین بار در آیه “وَلْتَکُن مِّنکُمْ أُمَّهٌ یَدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ وَیَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ” به اهمیت وجود گروهی آگاه برای هدایت جامعه اشاره می‌کند. بر اساس آموزه‌های قرآنی و شرح آیات سوره آل عمران، شرایطی وجود دارد که از آن امر به معروف یاد می شود.
امر به معروف چیست؟
در آیات ۱۰۳ تا ۱۲۰ سوره آل عمران به واقعه‌ای اشاره شده است که یهودیان با یادآوری اختلافات گذشته دو قبیله مسلمان «اوس» و «خزرج» سعی در ایجاد فتنه و تفرقه بین مسلمانان داشتند. رسول خدا (ص) با تدبیر و نصیحت، این فتنه را خاموش کردند. قرآن با اشاره به این موضوع، از آن به عنوان «امر به معروف» یاد می کند و در زمانی استفاده شده است که جلوگیری از اختلافات و ایجاد وحدت در بین مسلمانان بسیار اهمیت داشته است.
شناخت معروف و منکر
مفهومی که همگان آن را می شناسند و به آن معرفت دارند و مورد پسند جامعه است و اجرای آن برای حفظ جامعه ضروری است، «معروف» است. به این ترتیب حدود و مصادیق معروف و منکر باید به‌خوبی مشخص باشد. قرآن تأکید دارد که امر به معروف باید بر اساس آموزه‌های شناخته‌شده اسلامی باشد و از تأویلات فردی پرهیز شود. این شفافیت از تفرقه و سوءتفاهم جلوگیری می‌کند.
وجود پیشوایان و ذی نفوذان آگاه
قرآن کریم وظیفه امر به معروف را به عموم مسلمانان واجب نمی‌کند، بلکه بر عهده گروهی از پیشوایان و ذی نفوذان جامعه می‌گذارد که توانایی مدیریت چالش‌ها و درک شرایط اجتماعی را داشته باشند. این رهبران باید از فرهنگ اسلامی و فتنه‌های داخلی و خارجی آگاه باشند.
جلوگیری از ایجاد تفرقه
امر به معروف باید به ابزاری برای رفع کدورت ها و اختلاف در جامعه تبدیل شود. آیه “وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلا تَفَرَّقُوا” به وحدت و همبستگی میان مسلمانان تأکید می‌کند و هشدار می‌دهد که تفرقه، زمینه‌ساز انحراف از مسیر الهی است.
نتیجه‌گیری
امر به معروف، زمانی قابل اتکا و مؤثر است که با شناخت دقیق، تدبیر و اخلاق همراه باشد. همان‌گونه که در سوره آل عمران آمده است، این اصل می‌تواند ابزاری برای ایجاد وحدت و جلوگیری از فتنه‌های داخلی و خارجی باشد. با این حال، اجرای نادرست آن ممکن است به چالشی برای جامعه تبدیل شود. بنابراین، رهبران آگاه و مدیرانی که درک عمیقی از مسائل اجتماعی دارند، نقش کلیدی در تحقق این اصل دارند.
تدبری در قرآن – آیات مربوط به امر به معروف و نهی از منکر
آخرین دیدگاه‌ها