استاد بهبودی در آسیب‌شناسی تفسیر علمی قرآن بر مسائلی نظیر پیدایش دانشمندان خودرو تاکید می‌کند که با افکار خرافاتی و کودکانه و بدون آشنایی با رموز و اسرار زبان عربی، معارف قرآنی را حلاجی نموده‌اند.
دیدگاه اندیشمندان درباره رابطه علم و دین در چهار رویکرد عمده قابل ذکر است: تداخل، تعارض، تمایز و توافق. به نظر می‌رسد استاد محمدباقر بهبودی از موافقان دیدگاه توافق علم و دین است که بر اساس این دیدگاه، علم و دین سازگار و حتی مکمل یکدیگرند. (خسروپناه، ۱۳۸۸: ۳۶۸)
استاد بهبودی در زمینه رابطه علم و قرآن چنین می‌گوید:
«قرآن مجید بسیاری از مسائل علمی را روشن کرده است، بویژه آن رشته دانش‌هایی که با تربیت فکری و دینی بشر در تماس می‌باشد.»
بهبودی، ۱۳۷۶: ۲۸۴
او به حدیثی از امام صادق (ع) استناد می‌کند که فرمود:
من زاده رسول خدایم، من کتاب خدا را می‌شناسم. آغاز آفرینش و برنامه کائنات در کتاب خدا درج است. اخبار آسمان، اخبار بهشت و دوزخ، آینده زندگی و گذشته گیتی در کتاب خدا درج است. من همه این مسائل را می‌دانم، گویا که در کف دست خود می‌نگرم. خداوند تبارک و تعالی می‌گوید: کتاب من بیانگر همه پدیده هاست
همان
استاد در آسیب‌شناسی تفسیر علمی قرآن بر سه مسئله تاکید می‌کند: اول، عدم انس اصحاب رسول خدا با علم و دانش؛ دوم، میدان دادن به یهودیان و نصرانیان از سوی خلفا و آمیختن معارف آمیخته به خرافات آنها با معارف قرآن؛ سوم، دانشمندان خودرو از موالی ایران و روم که با افکار خرافاتی و کودکانه و بدون آشنایی با رموز و اسرار زبان عربی معارف قرآنی را حلاجی نمودند.این سه موجب شد که افکار خرافی و ساده و کودکانه در لابه لای تفسیر و فقه و کلام ومعارف نفوذ کرد و دور از مبانی فکری و علمی و عقلانی پایه گذار هرگونه اختلاف و جهالت گشت. (نک. همان: ۲۸۵
البته سخن ایشان بدان معنا نیست که زبان قرآن زبان ویژه و زبان عرف خاص است؛ بلکه در این باره می‌گوید: «قرآن مجید به زبان عربی روشن نازل شده است و اگر کسی به قواعد علمی و نکات قرآن به گونه ای دقیق و عمیق بیندیشد واز مشعل هدایت اهل بیت پرتو بگیرد، می‌تواند با معارف قرآن آشنا گردد.»(همان)
آفرینش
استاد خود به تفصیل، مسئله آغاز آفرینش در قرآن را ضمن آیات داستان آدم بررسی نموده و سازگاری آن با علم را نشان داده است. به عنوان نمونه، در مقام سازش دادن میان آیاتی که منشأ خلقت انسان را به بیان‌های گوناگون از تراب، طین، سلاله من طین، طین لازب، صلصال من حمأ مسنون و تسلسل نسل او از نطفه یاد می‌کند، اینگونه نتیجه می‌گیرد که:
«قرآن مجید می‌گوید: آب را برخاک افشاندیم و شیره گل را جدا کردیم و سپس با تلاطم امواج مالش دادیم و پروریدیم تا چسبان شد و به صورت مرداب و لجن درآمد و مرداب را در تابش آفتاب و طوفان قرار دادیم تا سیاه و بوناک شد و بوی گاز متان متصاعد گشت و کم‌کم سطح مرداب مانند سفال خشکید و در این دوره طولانی و تحولات شیمیایی اتم‌های خاک در هم شد و به صورت مولکول حیاتی نطفه آدمی ساخته شد؛ نطفه‌ای مانند بذر که هرگاه درجای مناسب کشت شود، به صورت آدمی قابل لمس با چشم و گوش و دست و پا و احشاء و اندام، عرض اندام خواهد کرد.
همان: ۲۸۶-۲۹۰
همچنین در ضمن تبیین سرگذشت پیامبران الهی در قرآن به تفسیر نکات علمی آن پرداخته است؛ به عنوان نمونه ایشان در تفسیر آیات عذاب قوم مدین که با تعابیری چون صیحه، سقوط کسفا من السماء، عذاب یوم الظله، … ذکر شده آن را به سقوط سنگی از آسمان در جنگل و بارش خاشاک و خاکستر بر سر این قوم تفسیر می‌کند. (نک. همان: ۳۴۸)
مورد قابل توجه دیگر در تفسیر ایشان، تطبیق ذریه شیطان با میکروب‌ها و ویروس‌هاست؛ استاد در این باره می‌گوید: «و این سواره و پیاده شیطان که می‌توانند در خون بشر شناور باشند (یجری من ابن آدم مجری الدم) و می‌توانند در نطفه فرزندان بشر شرکت کنند و یا در اموال آنان تصرف نمایند و به آتش بکشند، غیر از میکروب‌ها و ویروس‌های عفونت‌‌زا، چیز دیگری نیستند»
هفت آسمان
همچنین استاد در کتاب «هفت آسمان» درباره هفت آسمان قرآن، تنها به خانواده منظومه شمسی نظر دارد، نه سایر منظومه‌ها؛ زیرا بنابر دیدگاه تفسیری ایشان، سرنوشت کره زمین فقط با سرنوشت منظومه شمسی ارتباط دارد و در منظومه شمسی هفت آسمان همان هفت کره سیاره‌ای است که بر فراز کره زمین و فراز سر بشر در پرواز است. نه آن سیاره‌های زیرین که در حکم زمین‌اند و از فراز سر نمی‌گذرند. این هفت آسمان عبارتند از: مریخ، مشتری، زحل، اورانوس، نپتون، پلوتن و خرده سیارات آستروئید. ایشان در ادامه توضیحات مفصلی در مورد هریک از این سیارات و آسمان‌ها ارائه می‌دهد. (نک رضایی اصفهانی،۱۳۸۷: ۱۱۹)
در مجموع بیانات استاد در کتاب‌ها و مقالاتی چون هفت آسمان، بازنگری تاریخ انبیاء در قرآن، نور و ظلمت، … نشانگر موضع موافق و تلاش ایشان نسبت به تفسیر علمی قرآن است.
دکتر فرزانه روحانی، استادیار دانشگاه شهید بهشتی
منابع
خسروپناه، عبدالحسن(۱۳۸۸) کلام جدید با رویکرد اسلامی، قم: نشر معارف.
بهبودی، محمدباقر(۱۳۷۶) «بازنگری تاریخ انبیاء در قرآن»، پژوهش های قرآنی، ش ۱۱و ۱۲، صص ۲۸۲-۳۴۹.
بهبودی، محمدباقر، هفت آسمان، تهران: کتابخانه مسجد جعفریه قیطریه.
رضایی اصفهانی، محمدعلی(۱۳۸۷) هفت آسمان و زمین، مجله قرآن و علم، ش ۲، صص۱۱۳-۱۳۴.
آخرین دیدگاه‌ها