درباره شب قدر

متن زیر درباره شب قدر، برگرفته از کتاب «معانی القرآن» و «تدبری در قرآن» استاد بهبودی ذیل سوره قدر و سوره دخان است.

شب قدر

انّا اَنزَلناه فی لَیلَه القدر. (۱) وَما اَدراکَ مالَیله القدر. (۲) لیله القدر خَیر مِن اَلفِ شَهر. (۳)

ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم. (۱) و چه دانی شب قدر کدام است؟ (۲) شب قدر از هزار ماه بهتر است. (۳)

سوره قدر، ۱ – ۳

ضمیر «انا انزلناه» به کلمه قرآن باز می‌گردد، آن جا که در سورهُ بروج، آیهُ ۲۱ گفت: «بل هو قران مجید فی لوح محفوظ».

شب مبارک

تعبیر «لیله مبارکه» در آیه ۳ سوره دخان: «انّا انزلناه فی لیله مبارکَه اِنّا کنّا منذِرین»، به اعتبار جاودان بودنِ این شب است که هر ساله تکرار می شود، نه آنکه در تاریخ بشریت فقط یک بار اتفاق افتاده باشد. این «لیله مبارکه» همان «لیله القدر» است و این شب در ماه رمضان است، چنان که در سوره بقره آیه ۱۸۵ گفت: «شهر رمضان الّذی انزِلَ فیهِ القران»

در آیهُ ۴ سورهُ دخان آمده: «فیها یفرَق کلّ اَمر حکیم» یعنی در شب قدر هر کاری که کاردانی بخواهد، از سایر کارها جدا می‌گردد.

شب نزول قرآن

قرآن مجید برای اولین بار در شب قدر به وسیلهُ روح القدس بر قلب پیامبر اکرم نازل شده است، ولی بدو تاکید شده که «و لا تَعجَل بِالقران من قَبلِ اَن یقضى الیکَ وَحیه وقل ربّ زِدنی عِلما» (طه/۱۱۴). یعنی نمی تواند به تشخیص خود، آیات قرآن را بر مردم تلاوت کند، بلکه باید به انتظار وحی یعنی اشارات غیبی بماند تا به او تکلیف کنند که فلان سوره باید تلاوت شود و یا از کدام سوره، چند آیه باید در این واقعه تلاوت گردد.

تعداد شب های قدر

کلمه «لیله القدر» در سوره قدر سه نوبت تکرار شده است و افاده می‌کند که شب‌های قدر سه شب باشد. اگر این قاعده درست باشد که حروف آیه را سند بگیریم، آیه اول سوره قدر ۲۱ حرف است. آیه دوم ۱۹ حرف است. آیه سوم که ناظر به همان آیه اول است، مجدداً ۲۱ حرف است. آیه سوم سوره دخان، ۲۳ حرف است.

در حدیث شماره ۱۶۹۳ صحیح الکافی آمده است:

“التقدیرفی لیله تِسع عَشره والابرام فی لیله اِحدى وعِشرین والامضاء فی لیله ثلاث وعشرین”

یعنی: برآورد و آمار در شب نوزدهم صورت می گیرد و در شب بیست و یکم به ثبت می‌رسد و در شب بیست و سوم امضا می شود.

صحیح الکافی، شماره ۱۶۹۳

بنابراین در شب اول، از کارهای مهم دنیا، آنچه حکیم است و باید استوار بماند، وارسی می شود.
در شب دوم، مجدداً وارسی و تجدید نظر می گردد و فرمان قضا صادر می‌شود. در شب سوم به امضا می‌رسد که قاطعیت آن در کتاب تکوین به ثبت می‌رسد و اجرا می‌شود.