چگونه نماز بخوانیم و پاسخ آن در احادیث شیعه

۱۱ بهمن ۱۳۹۸ | حدیث, فقه | بدون دیدگاه

آداب نماز خواندن

این نوشتار تحت عنوان چگونه نماز بخوانیم فصلی کوتاه برگرفته از جلد دوم کتاب گزیده کافی است که توسط استاد محمدباقر بهبودی ترجمه شده است. در این نوشتار کلیه احادیث صحیحی که در دفتر نماز کتاب کافی درباره آداب نماز خواندن است، از حدیث شماره ۹۷۸ تا حدیث ۱۰۸۳ تقدیم شده است. سایر احادیث دفتر نماز به تدریج در هشت قسمت عرضه می گردد.

چگونه نماز بخوانیم: آداب نماز

(۹۷۸) ۱- ابوجعفر باقر (ع) گفت: در حال نماز، به معنی و حقیقت نماز توجه کن. از هر نمازی، آن قسمت را به حساب می‌آورند که با تمام دل و جان به آن توجه کرده ای. در اثنای نماز، با دست و سر و ریش خود بازی مکن. با خودت فکر مکن. دهن دره مکن. کش و واکش مکن. دست‌هایت را بر روی سینه مگذار که این شیوه مجوسیان است. بر دهانت نقاب مزن. پایت را به هم مچسبان. و نه مانند شتر، از هم باز مکن. دو زانو بر روی پنجه پا منشین. موقع سجده ساعد خود را بر زمین فرش مکن. مفاصل انگشت‌ها را مشکن؛ که تمام این‌کارها مایه نقصان نماز است. با حال کسالت، چرت و بی‌میلی به نماز برمخیز که این‌ها از شیوه نفاق است. خداوند سبحان نهی فرمود که مؤمنان با مستی خواب برای نماز برخیزند و در وصف منافقان گفت: «و چون به نماز برخیزند با کسالت برخیزند، تظاهر می‌کنند و کمتر به یاد خدا می‌پردازند».

(۹۷۹) ۵- موقعی که جدم علی بن الحسین (ع) به نماز بر می‌خاست، رنگ صورت او دگرگون می‌شد و چون به سجده می‌رفت، تا از فشار سجده، سر و جانش در عرق نمی‌شد، سر بر نمی‌داشت.

(۹۸۰) ۶- ابوجعفر باقر (ع) گفت: در حال نماز، روی خود را از جانب قبله مچرخان که نمازت فاسد می‌شود، چرا که خداوند عز و جل درباره نماز فریضه می‌گوید: «روی خود را به سوی مسجدالحرام بچرخان، و شما نیز هر جا که باشید، روی خود را به جانب آن بچرخانید». در حال نماز، چشم خود را فرو بخوابان و به سوی آسمان نظر میفکن، چشم‌ انداز تو فقط در برابر صورتت و در جایگاه سجده‌ ات باشد.

(۹۸۱) ۸- در حضور ابوعبدالله صادق (ع) نشسته بودم که ناجیه به آن حضرت گفت: قربانت شوم، آسیایی دارم که در آن کار می‌کنم، پاره‌ای از ساعات شب بر می‌خیزم و نماز می‌خوانم و از صدای آسیا متوجه می‌شوم که پسرک را خواب در ربوده است. آیا می‌توانم با دست خود به دیوار بکوبم تا او را بیدار کنم؟ ابوعبدالله گفت: بلی. تو در حال طاعتی، و روزی خدا را می‌جویی.

هنگام قرائت قرآن

(۹۸۲) ۱- ابوعبدالله صادق (ع) گفت: بر قاری قرآن شایسته است که چون به آیه رحمت برسد، بهترین خواسته خود را مسئلت کند و چون به آیه عذاب برسد، از آتش دوزخ و عذاب دنیا و آخرت به خدا پناهنده شود.

اذان و اقامه

(۹۸۳) ۱- ابوجعفر باقر (ع) گفت: موقعی که رسول خدا را به آسمان‌ها بالا بردند و به آسمان معمور و آبادان رسید، هنگام نماز شد و جبرییل اذان و اقامه گفت: و رسول خدا به امامت ایستاد و فرشتگان و انبیاء در صف شدند و به آن حضرت اقتدا کردند.

توجه: دنباله این حدیث را در کتاب صحیح فقیه و کتاب صحیح تهذیب ملاحظه کنید. در آن جا، بندهای اذان و اقامه، از زبان جبرییل تشریح شده است اذان جبرییل، فقط با دو تکبیر شروع می‌شود.

(۹۸۴) ۴- شنیدم ابوعبدالله صادق (ع) می‌گفت: بند‌های اذان، جفت جفت ادا می‌شود و بند‌های اقامه نیز، جفت جفت ادا می‌شود.

(۹۸۵) ۵- ابوجعفر باقر (ع) گفت: اذان را با چهار تکبیر شروع کن و با دو تکبیر و دو لاال‌الا‌الله، خاتمه بده.

 توجه: دنباله حدیث به این صورت است: «و ان شئت زدت علی التثویب» «حی علی الفلاح» مکان «الصلاه خیر من النوم» یعنی: «و اگر دلت خواست، به عنوان تثویب حی علی الفلاح را به جای اصلاه خیر من النوم، اضافه کن. تثویب، یعنی تکرار بند‌های اذان تا بیشتر طول بکشد و جمعیت بیشتری برای نماز جماعت حاضر شوند. تثویب از اختراعات اهل سنت است و در احادیث شیعه، فقط از باب تقیه مطرح می‌شود. »

(۹۸۶) ۷- ابوجعفر باقر (ع) گفت: در اذان، همزه اول و های آخر بند‌ها را صریح و روشن ادا کن و هر گاه نام رسول خدا را بردی و یا دیگران نام او را بردند، چه در اذان و چه در غیر اذان، بگو: «اللهم صل علی محمد و آل محمد».

(۹۸۷) ۱۰- به ابوعبدالله صادق (ع) گفتم: مؤذن می‌تواند در اثنای اذان سخن بگوید؟ ابوعبدالله گفت: مانعی ندارد. من گفتم:‌در اثنای اقامه چطور؟ ابوعبدالله گفت: نه.

(۹۸۸) ۱۲- به ابوعبدالله صادق (ع) گفتم: اگر انسان موقعی به نماز جماعت برسد که در حال سلام باشند، باید اذان بگوید و نماز بخواند؟ ابوعبدالله گفت: لازم نیست که اذان بگوید، باید به همان اذان جماعت اکتفا کند و به صفوف مردم ملحق شود و نماز بخواند. اما اگر صفوف جماعت از هم پاشیده باشد، مجدداً اذان بگوید و نماز بخواند.

(۹۸۹) ۱۴- از ابوعبدالله صادق (ع) پرسیدند: اگر کسی اذان و اقامه را فراموش کند و نماز بخواند، تکلیف او چیست؟ ابوعبدالله گفت: اگر پیش از خواندن حمد و سوره به خاطر بیاورد، باید بگوید: «اللهم صلی علی محمد و آل محمد. السلام علیکم و رحمه الله و برکاته». بعداً اذان و اقامه بگوید و نماز بخواند. اما اگر بعد از خواندن حمد و سوره به خاطر بیاورد، به نمازش ادامه می‌دهد و اشکالی نخواهد داشت.

(۹۹۰) ۱۵- ابوعبدالله صادق (ع) گفت: اگر کسی سهواً، بند‌های اذان را پس و پیش بگوید، هر بندی را که بیجا گفته، در جای خود تکرار کند و به اذان خود ادامه دهد.

(۹۹۱) ۱۸- از ابوعبدالله صادق (ع) پرسیدند: بر خانم‌ها اذان و اقامه واجب است؟‌ابوعبدالله گفت: نه.

(۹۹۲) ۱۹- شنیدم ابوعبدالله صادق (ع) می‌گفت: خانم‌ها به جای اقامه بگویند: «الله اکبر، اشهد‌ان لا اله الا‌الله و اشهد ان محمداً‌ عبده و رسوله».

(۹۹۳) ۲۲- ابوعبدالله صادق (ع) گفت: اگر کسی وارد مسجد شود و بخواهد از راه تقیه به نماز جماعت ملحق شود، ولی ببیند که از قرائت امام جماعت یک یا دو آیه بیشتر باقی نمانده و اگر اذان و اقامه بگوید: امام جماعت به رکوع می‌رود؛ باید بگوید: «قد قامت الصلاه. قد قامت الصلاه. الله اکبر الله اکبر لا‌اله الا الله. و بدون فاصله تکبیر الاحرام بگوید و به نماز بپردازد».

(۹۹۴) ۲۳- از ابوعبدالله صادق (ع) پرسیدند: اگر قبل از سپیده صبح، اذان بگویم، جائز است؟ ابوعبدالله گفت: اگر برای نماز جماعت باشد، جائز نیست و اگر برای نماز شخصی و فرادی باشد، مانعی ندارد.

(۹۹۵) ۲۹- هر گاه جدم رسول خدا (ص) ، صدای مؤذن را می‌شنید، با مؤذن، بند‌های اذان را تکرار می‌کرد.

چگونه نماز بخوانیم: آداب مسجد

(۹۹۶) ۲- ابوعبدالله صادق (ع) گفت: هر گاه به مسجد قدم نهادی، بگو: اللهم صلی علی محمد و آل محمد. و چون از مسجد خارج شدی بگو اللهم صلی علی محمد و آل محمد.

تکبیره الاحرام

(۹۹۷) ۱- ابوجعفر باقر (ع) و یا ابوعبدالله صادق (ع) گفت: در شروع نماز، دو دست خود را تا برابر صورت بلند کن و بگو الله اکبر. و بیش ازاین دست‌ها را بلند مکن.

(۹۹۸) ۲- ابوجعفر باقر (ع) گفت: موقع تکبیره الاحرام، دو دست خود را بلند کن، اما از فراز گوش‌هایت بالاتر مبر.

(۹۹۹) ۳- ابوجعفر باقر (ع) گفت: در شروع نماز، یک تکبیر کافی است و سه تکبیر بهتر، و هفت تکبیر، اجر و فضیلت بیشتری دارد.

(۱۰۰۰) ۴- ابوعبدالله صادق (ع) گفت: هر گاه امام جماعت بودی، یک الله اکبر، کافی است، زیرا کسانی به تو اقتدا می‌کنند که احیاناً ضعیف و سالخورده‌اند و یا کارگرانی هستند که باید بر سر کار خود بازگردند.

(۱۰۰۱) ۵- ابوعبدالله صادق (ع) گفت: در نماز‌های فریضه، نود و پنج نوبت الله‌اکبر می‌گویند که پنج نوبت آن برای قنوت است.

(۱۰۰۲) ۶- ابوعبدالله صادق (ع) گفت: در نماز‌های روزانه، نود و پنج تکبیر بگو: در نماز ظهر، بیست و یک تکبیر. در نماز عصر، بیست و یک تکبیر. در نماز مغرب شانزده تکبیر، در نماز عشاء بیست و یک تکبیر، در نماز صبح یازده تکبیر. به اضافه پنج تکبیر برای پنج قنوت.

قرائت

(۱۰۰۳) ۵- ابوعبدالله صادق (ع) گفت: در نماز جماعت، موقعی که امام جماعت سوره حمد را قرائت کرد، بگو: «الحمدالله رب العالمین». مگو: «آمین».

شرح: کلمه «آمین» عربی نیست و از شعار مسیحیان اقتباس شده است، لذا با گفتن کلمه «آمین» نماز باطل می‌شود.

(۱۰۰۴) ۶- ابوجعفر باقر (ع) گفت: آن قسمتی از قرآن و ذکر و دعا به ثبت می‌رسد که انسان صدای خود را بشنود.

(۱۰۰۵) ۸- ما با ابوعبدالله صادق (ع) نماز مغرب را به جماعت خواندیم و ابوعبدالله در دو رکعت اول، سوره قل اعوذ برب الفلق و سوه قل اغوذ برب الناس را قرائت کرد.

(۱۰۰۶) ۱۰- ابوجعفر باقر (ع) گفت: در نماز فریضه، بعد از قرائت حمد، قرائت دو سوره قرآن مکروه است، امادر نماز نافله مکروه نیست.

(۱۰۰۷) ۱۲- ابوعبدالله صادق (ع) گفت: در نماز فریضه بعد از سوره حمد، یک سوره کامل قرائت کن: نه کمتر و نه بیشتر.

(۱۰۰۸) ۱۵- به ابوعبدالله صادق (ع) گفتم: انسان می‌تواند گوشه لباسش را روی دهانش بپیچد و نماز بخواند؟ ابوعبدالله گفت: در صورتی که صدای همهمه قرائت بگوش خودش برسد، مانعی ندارد.

(۱۰۰۹) ۲۰- چند روز با ابوعبدالله صادق (ع) نماز جماعت خواندم. موقعی که نماز ظهر و عصر می‌شد، ابوعبدالله با صدای بلند می‌گفت: بسم‌الله الرحمن الرحیم و سوره حمد را آهسته می‌خواند سپس با صدای بلند می‌گفت: بسم الله الرحمن الرحیم و آهسته یک سوره قرآن تلاوت می‌کرد.

(۱۰۱۰) ۲۲- ابوعبدالله صادق (ع) گفت: در هفت نماز، قرائت سوره «قل‌هوالله احد» و سوره «قل یا ایها الکافرون» را فراموش مکن: دو رکعت نافله صبح، دو رکعت اول از نافله‌های ظهر، دو رکعت نافله مغرب، دو رکعت اول از نافله‌های شب، دو رکعت نماز احرام، دو رکعت نماز صبح و دو رکعت نماز طواف.

(۱۰۱۱) ۲۳- از ابوعبدالله صادق (ع) پرسیدند: اگر امام جماعت در قرائت حمد و سوره دچار سهو و نسیان شود، تکلیف سایرین چیست؟ ابوعبدالله گفت: سایریتن قرائت صحیح را به زبانش بدهند تا سهو نسیان او برطرف شود.

(۱۰۱۲) ۲۵- به ابوعبدالله صادق (ع) گفتم: اگر انسان تصمیم بگیرد که سوره معینی را بخواند، اما سوره قل هو الله احد و سوره قل یا ایها الکافرون به زبانش جاری شود، می‌تواند به همان سوره دلخواهش بازگردد؟ ابوعبدالله گفت: از هر سوره‌ای می‌تواند دست بردارد، مگر سوره قل هو الله احد و سوره قل یا ایها ‌الکافرون.

(۱۰۱۳) ۲۶- ما با ابوعبدالله صادق نماز مغرب را به جماعت خواندیم و ابوعبدالله در دو رکعت اول، سوره «قل اعوذ برب الفلق» و سوره «قل اعوذ برب الناس» را قرائت کرد. و بعد از نماز گفت: این دو سوره از قرآن است.

توجه: عبدالله بن مسعود (ت۳۲) که از صحابه رسول خدا است می‌گفت: این دو سوره از قرآن نیست، بلکه دعای تعویذ است. در این عقیده هیچ‌کس با او هم رأی و موافق نیست.

سجده واجب

(۱۰۱۴) ۱- ابوعبدالله صادق (ع) گفت: هر گاه آیه سجده را تلاوت کردی قبل از سجده، الله اکبر مگو، بلکه فقط بعد از سجده بگو: الله اکبر. سجده‌های واجب قرآن در چهار سوره است: حم سجده، الم تنزیل، النجم و اقرء باسم ربک الذی خلق.

(۱۰۱۵) ۴- ابوعبدالله صادق (ع) گفت: اگر به جماعت نماز خواندی و امام جماعت سوره اقراء باسم ربک الذی خلق را تلاوت کرد و یا آیه دیگری از آیات سجده را تلاوت نمود، اما سجده نکرد، تو با اشاره سر و چشم سجده کن. حتی زن حائض اگر آیه سجده را بشنود، باید سجده کند.

(۱۰۱۶) ۶- ابوجعفر باقر و یا ابوعبدالله صادق (ع) گفت: در نماز‌های فریضه سوره‌های سجده را تلاوت مکن که سجده تلاوت بر سجده‌های نمازت می‌افزاید.

دو رکعت آخر

(۱۰۱۷) ۱- از ابوعبدالله صادق (ع) پرسیدم: در نماز جماعت، رکعت سوم و چهارم، حمد و سوره بخوانم؟ ابوعبدالله گفت: امام جماعت که سوره حمد می‌خواند، دیگران خدا را تسبیح بگویند. اگر در نماز فرادی بودی و در رکعت سوم و چهارم سوره حمد بخوان و اگر دلت خواست، خدا را تسبیح کن.

(۱۰۱۸) ۲- به ابوجعفر باقر (ع) گفتم: در رکعت سوم و چهارم چه ذکری بگویم؟ ابوجعفر گفت: ذکر «سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اکبر» کفایت می‌کند. بعد از این ذکر، تکبیر بگو و رکوع کن.

چگونه نماز بخوانیم: آداب رکوع

(۱۰۱۹) ۱- ابوجعفر باقر (ع) گفت: و چون خواستی به رکوع بروی، الله اکبر بگو و بعداً‌ رکوع کن و به زبان عربی بگو: «خدایا در برابرت سر فرود آوردم و به فرمانت گردن نهادم. خدایا به ذات مقدست ایمان آوردم و کار خود را به تو سپردم. پروردگار من تویی. دل من و گوش و چشم و مو و پوست و گوشت و خون و استخوان و پی و هر چه من دارم و بر روی دو پای خود می‌کشم، در برابر تو خاشع و خاکسار است بی آن که ابا ورزم یا سر نخوت برفرازم و یا خستگی را بهانه سازم.» بعد از آن سه نوبت شمرده و با تأنی بگو: «سبحان ربی العظیم و بحمده» یعنی: «پروردگار بزگ خود را منزه می‌دانم و به سپاس نعمت او پرداخته‌ام».

در رکوع، پاهای خود را به خط کن و به اندازه یک وجب میان دو پا فاصله بینداز. دو کف دست را روی زانو‌ها استوار کن و موقع رکوع، دست راست خود را قبل از دست چپ بر روی زانو بگذار. انگشتان دست را باز کن و زانو‌ها را در مشت بگیر. پشت خود را قوز مکن. گردن خود را صاف و کشیده نگهدار و چشم خود را روی پاهایت بینداز. بعد از رکوع، صاف و راست بایست و بگو: «سمع الله لمن حمده» یعنی : «خداوند سپاس سپاسگزاران نعمت را شنید». و سپس به عربی و با صدای بلند می‌گویی : «ستایش از آن خدا است. پروردگار جهانیان، شایسته قدرت و کبریا؛ بزرگی ازآن خدا است پروردگار جهانیان» و آن‌گاه دست‌ها را بلند می‌کنی و می‌گویی: الله اکبر، و به سجده می‌افتی.

توجه: قسمتی از این آداب به شماره ۹۷۸ گذشت و مجموعه کلی آن در حدیث شماره ۱۰۵۴ و ۱۰۵۵ می‌آید.

(۱۰۲۰) ۲- به ابوعبدالله صادق (ع) گفتم: موقعی که امام جماعت می‌گوید: «سمع‌الله لمن حمده» دیگران چه بگویند؟ ابوعبدالله گفت: دیگران آهسته بگویند: «الحمد لله رب العالمین»

(۱۰۲۱) ۳- ابوجعفر باقر (ع) گفت: موقع رکوع و موقع سجده، دست‌ها را بلند کن و بگو: الله اکبر . بعداً‌ به رکوع برو و یا سجده کن.

(۱۰۲۲) ۴- جدم امیرالمؤمنین که صلوات خدا بر او باد می‌گفت: هر کس تیره پشت خود را صاف و راست نکند، نماز او پذیرفته نخواهد بود.

(۱۰۲۳) ۵- ابوالحسن الرضا (ع) موقع رکوع، تا آخرین حد کمر خود را خم می‌کرد. من ندیده بودم کسی تا آن حد کمر خود را خم کند. ابوالحسن موقع رکوع، همانند مرغی که می‌خواهد پرواز کند، بازوهایش را از پهلو‌ها جدا می‌گرفت.

(۱۰۲۴) ۹- ابوالحسن امام کاظم (ع) در مدینه دیده بود که من در حال نماز سر خود را فرو انداخته‌ام و موقع رکوع خمیازه می‌کشم و بدن خود را کش و واکش می‌دهم. برایم پیام فرستاد که این ‌کارها را مکن.

چگونه نماز بخوانیم و آداب سجده

(۱۰۲۵) ۲- جدم امیرالمؤمنین که صلوات خدا بر او باد، موقع سجده شکر، مانند شتر لاغر میان، به خاک می‌افتاد.

شرح: سجده شکر به این صورت است که سینه و شکم به زمین بچسبد و دست‌ها و پاها از زیر بدن خارج بماند. به حدیث شماره ۱۰۳۴ مراجعه کنید.

(۱۰۲۶) ۳- دیدم که ابوالحسن الرضا (ع) به هنگام سجده، سه انگشت خود را، یکی بعد از دیگری، به آرامی حرکت می‌داد، گویا ذکر تسبیح را با انگشت خود می‌شمرد، بعد از آن سر از سجده برداشت.

(۱۰۲۷) ۴- شنیدم ابوجعفر باقر (ع) در حال سجده می‌گفت: «بار خدایا تو را سوگند می‌دهم به حق محبوبت محمد که بدی ‌های مرا به نیکی مبدل سازی و بازجویی مرا سهل و آسان بگیری». و بعد شنیدم که در سجده دوم می‌گفت: «بار خدایا تو را سوگند می‌دهم به حق محبوبت محمد که زحمت دنیا را از دوش من بردار ی و از هر هول و هراسی که در راه بهشت است برهانی». و در سجده سوم می‌گفت: «بار خدایا به حق محبوبت محمد، گناهان کوچک و بزرگ مرا ببخش و طاعت ناچیز مرا بپذیر». و در سجده چهارم می‌گفت: «بار خدایا به حق محبوبت محمد مرا در بهشت سکنی بده و با رحمت خود، از سوز دوزخ برهان». صلوات خدا بر محمد و آل محمد نثار باد.

(۱۰۲۸) ۵- به ابوعبدالله صادق (ع) گفتم: اگر کسی در حال رکوع و یا در حال سجده نام رسول خدا را ببرد، در همان حالت صلوات بفرستد؟ ابوعبدالله گفت: بلی. صلوات بر رسول خدا نیز یادآور تکبیر و تسبیح خدا است. هر صلوات ده برابر می‌شود و هیجده فرشته به سوی آن می‌شتابند تا کدام یک آن را به عرض رسول خدا برسانند.

(۱۰۲۹) ۶- به ابوعبدالله صادق (ع) گفتم: در حال سجده نیز می‌توانم دعا کنم؟ ابوعبدالله گفت: آری دعا کن: برای دنیا و آخرتت دعا کن که نعمت دنیا و آخرت در کف او است.

(۱۰۳۰) ۷- ابوعبدالله صادق (ع) گفت: نزدیکترین لحظه تقرب آن لحظه‌ای است که انسان در حال سجده باشد و خدا را بخواند. تو در سجده‌هایت چه می‌گویی؟ من گفتم: قربانت شوم. شما به من تعلیم بدهید. ابوعبدالله گفت: در حال سجده بگو: «ای منعم منعمان، ای شاه شاهان، ای سرور سروران، ای کوبنده سرکشان و ای خدای خدایان. صلوات خود را بر محمد و آل محمد نثار کن و آن چه می‌خواهم به من عطا کن چرا که من بنده تو‌أم و زمام من در کف تو است». سپس هر چه می‌خواهی درخواست کن که خدا، جواد و بخشنده است و هیچ درخواستی در نظر او بزرگ نمی‌آید.

(۱۰۳۱) ۹- ابوعبدالله صادق (ع) گفت: شبها من بستر خواب پدرم را آماده می‌کردم و منتظر می‌شدم تا بیاید و بیارامد. موقعی که پدرم به بستر می‌رفت، من برخواستم و به بستر خود می‌رفتم. یک شب انتظار من طولانی شد. با اضطراب به مسجد رفتم و کسی را در مسجد ندیدم، در آن وقت، همه آرمده بودند. ناگهان پدرم را در گوشه ای به حال سجده دیدم که می‌نالد و می‌گوید: «پاک و مقدسی، ای خدا من. اینک تویی پروردگار بر حق من. به خاک درت افتاده‌ام ای مولای من. بارخدایا طاعت من ناچیز و قلیل است تو بر پاداش من بیفزا. بار خدایا به روز رستاخیز که بندگانت را از دل خاک برانگیزی، مرا از عذاب دوزخ برهان. بارخدایا با من آشتی کن که تو آشتی‌پذیری».

(۱۰۳۲) ۱۰- شنیدم ابوالحسن امام کاظم (ع) این دعا را تکرار می‌کرد: «بار خدایا به هنگام مرگ آرامشم بخش و به هنگام حساب از خطای من درگذر».

(۱۰۳۳) ۱۱- به ابوعبدالله صادق (ع) شکایت بردم که شیرازه کارمان از هم گسیخت و دار و ندارمان از کف رفت. ابوعبدالله (ع) سفارش کرد و گفت: در حال سجده دعا کن که نزدیکترین حالت تقرب با خدا، حالت سجده و خاکساری است. من گفتم: آیا روا است که در نماز فریضه دعا کنم و حاجت دنیوی بخواهم؟ ابوعبدالله گفت: بلی. رسول خدا نیز برای امور دنیا در نماز‌های فریضه دعا کرده است و دشمنان خود را با نام و نشان نفرین کرده است.

(۱۰۳۴) ۱۴- ابوالحسن امام کاظم (ع) را بعداز نماز، در حال سجده شکر دیدم که ساعد خود را بر زمین گذاشته و سینه‌ اش را بر خاک نهاده است.

(۱۰۳۵) ۱۵- ابوالحسن امام هادی را در سجده شکر دیدم که ساعد خود را روی زمین پهن کرده و سینه و شکم را بر خاک نهاده است. من از علت آن سئوال کردم و ابوالحسن علیه‌ السلام گفت: ما خانواده این گونه سجده را دوست داریم.

توجه: به حدیث شماره ۱۰۲۵ مراجعه کنید.

(۱۰۳۶) ۲۰- به ابوعبدالله صادق (ع) گفتم: قربانت شوم. این پیسی که در چهره‌ام عارض شده، مرا سخت غمگین و دژم ساخته، زیرا مردم تصور می‌کنند که خداوند تبارک و تعالی، بنده خود را به آن مبتلا نمی‌کند، جز موقعی که رانده درگاه او باشد. ابوعبدالله گفت: به خدا سوگند. انگشتان آن مردی که در سوره یس مورد ستایش حق واقع شده فلج مادرزا بود. دستش را با همان انگشتان فلج، دراز کرده بود و می‌گفت: «ای مردم! از رسولان خدا پیروی کنید». ابوعبدالله به من سفارش کرد و گفت: در ثلث آخر شب برخیز و به نماز نافله بپرداز. موقعی که به سجده آخر از دو رکعت اول رسیدی، بوگو: «ای والا. ای بزرگ. ای رحمان و ای رحیم. ای خدایی که ناله دردمندان را می‌شنوی. ای خدایی که بخشاینده خیراتی. صلوات خود را بر محمد و خاندانش نثار کن. و از خوبی‌های دنیا و آخرت آن چه بایسته فضل تو است عطایم کن و از بدی‌های دنیا و آخرت، آن‌سان که شایسته مغفرت تو است، دورم کن و این دردمندی را از چهره‌ام پاک کن که سخت مرا غمگین و اندوهگین ساخته است.» ابوعبدالله سفارش کرد که هرچه بیشتر عجز و لابه کنم و درخواست خود را تکرار کنم. من به دستور آن حضرت عمل کردم و در مراجعت هنوز به کوفه نرسیده بودم که خداوند تبارک و تعالی پیسی چهره‌ام را شفا بخشید.

توجه: به حدیث شماره ۳۲۸ گذشت.

(۱۰۳۷) ۲۳- ابوعبدالله صادق (ع) گفت: هر کس آیه سجده را تلاوت کند، باید در سجده بگوید: «خدایا، از راه بندگی به خاک درت افتادم. من از طاعت و عبادت تو سر بر نمی‌تابم، ابا نمی‌ورزم و بزرگی نمی‌فروشم. من بنده‌ ای خوار و بی مقدارم. ترسانم، پناهنده آن درگاهم».

توجه: دعای فارسی در نماز‌ها تجویز نشده است لذا باید در همه این موارد، متن دعای عربی را تلاوت کنند و به ترجمه آن توجه داشته باشند. به زودی متن تمامی دعاهای عربی نیز در این نوشتار گنجانده می شود.

حد رکوع و سجده

(۱۰۳۸) ۱- ابوجعفر باقر (ع) گفت: می‌دانی حد رکوع و سجده تا چه میزان است؟ من گفتم: نه، نمی‌دانم. ابوجعفر گفت: حد رکوع تا آن‌جا است که سه نوبت بگویی: «سبحان ربی‌العظیم و بحمده». یعنی: پروردگار بزرگ خود را تقدیس می‌کنم و به سپاس نعمت او پرداخته‌ام. و حد سجده تا آن جا است که سه نوبت بگویی: «سبحان ربی الاعلی و بحمده». یعنی : پروردگار والای خود را تقدیس می‌کنم و به سپاس نعمت او پرداخته‌ام. هر کس یک تسبیح آن را ناقص بگذارد، یک سوم نمازش ناقص می‌ماند. و هر کس دو تسبیح را ناقص بگذارد، دو سوم نمازش ناقص می‌ماند. و هر کس تسبیح نگوید، نماز او پذیرفته نیست.

(۱۰۳۹) ۲- حضور ابوعبدالله صادق (ع) شرفیاب شدم و آن حضرت را در حال نماز دیدم. در نماز آن سرور تأمل کردم و شمردم؛ در رکوع و سجده شصت نوبت تسبیح گفت:

(۱۰۴۰) ۳- خدمت ابوعبدالله صادق (ع) رسیدیم و دیدم جمعی در حضور آن سرور شرفیاب هستند. ابوعبدالله برخاست و با آنان به نماز عصر پرداخت. ما قبلاً‌ نماز عصر خود را خوانده بودیم، و لذا به تأمل نماز آن حضرت پرداختیم و شمردیم در حدود سی و سه نوبت و سی و چهار نوبت گفت: «سبحان ربی العظیم و بحمده» و سی و سه نوبت یا سی و چهار نوبت گفت: «سبحان ربی الاعلی و بحمده».

(۱۰۴۱) ۵- ابوعبدالله صادق (ع) گفت: هیچ ذکری سهل‌تر و در عین حال رساتر از سبحان الله نیست. من گفتم: در رکوع و سجده، به جای سبحان الله، ذکر لااله‌الاالله. الحمدلله. الله اکبر کفایت می‌کند؟ ابوعبدالله گفت: بلی. تمام این‌ها ذکر خدا است. من گفتم: معنای الحمدلله و لا اله الا الله، را می‌دانم، معنای سبحان الله چیست؟ ابوعبدالله گفت: سبحان الله، رمز کبریا و تقدیس خدا است. نمی‌بینی که چون از آفرینش و صنع خدا به شگفت بیایند، سبحان‌الله گویند؟

شرح : «سبحان» علم جنس است. یعنی هر نوع ذکر و تقدیس و ثنایی که گفته شود، نام آن سبحان است. در رکوع فریضه باید گفت: «سبحان ربی‌العظیم و بحمده» این سنت از آیه ۷۴ سوره واقعه اقتباس شده است که می‌فرماید: « فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّکَ الْعَظِیمِ» در سجده فریضه باید گفت: «سبحان ربی الاعلی و بحمده». این سنت از اول سوره اعلی اقتباس شده است که می‌فرماید: «سبح اسم ربک الاعلی». تخلف از این دو سنت موجب نقصان نماز است. و از این نظر که «اسم رب عظیم» و «اسم رب اعلی» همان الله است که علم ذات باشد، کلمه «سبحان الله» با همه اختصارش، می‌تواند با آن دو تسبیح سنت برابری کند و در رکوع و سجده تکرار شود. از این همه که بگذریم، ذکر «الله اکبر، لا اله الا الله، الحمدلله» نیز، که از نظر معنی خدا را تسبیح می‌کند، در نماز‌های نافله می‌تواند جای تسبیحات را بگیرد.

سجاده، فرش حصیر

(۱۰۴۲) ۱- ابوعبدالله صادق (ع) گفت: بر چیزی سجده مکن جز بر خاک و آن چه از خاک بروید، به استثنای پنبه و کتان.

(۱۰۴۳) ۲- به ابوجعفر باقر (ع) گفتم: بر روی قیر سجده کنم؟ ابوجعفر گفت: نه. و نه بر روی منسوجات پنبه‌ای و نه بر مواد پشمی و نه بر مواد حیوانی و نه بر مواد خوراکی و نه بر میوه و نه هیچ متاعی از متاع زندگی.

 شرح: سجده بر خاک و فرآورده‌های نباتی آن، یک اصل کلی است که در سوره بقره آیه بیست و یک و بیست و دو ریشه قرآنی دارد. اما رسول خدا فراورده نباتی را ترجیح داد و بر روی حصیر خرما سجده می‌کرد. سجده بر پنبه و کتان و سایر مواد خوراکی و پوشاکی، اشکال ذاتی ندارد، بلکه به خاطر کوته‌فکری مردم از سجده بر آن منع شد، تا مشرکان نگویند: مسلمانان، خواسته و متاع خود را سجده می‌کنند. نظیر این نهی مصلحتی، در حدیث شماره ۹۷۵ گذشت.

(۱۰۴۴) ۵- ابوجعفر باقر (ع) و یا ابوعبدالله صادق (ع) گفت: انسان می‌تواند بر سجاده مویی و پشمی بایستد و بر روی خاک سجده کند. اگر سجاده نماز از مواد نباتی باشد می‌تواند بر روی آن بایستد و بر روی آن سجده کند.

(۱۰۴۵) ۶- ابوالحسن الرضا (ع) گفت: بر روی قیر و صاروج سجده مکن.

(۱۰۴۶) ۱۱- ابوعبدالله صادق (ع) گفت: پدرم قطعه حصیری بر روی قالی می‌گذاشت و روی آن سجده می‌کرد، موقعی که حصیر نبود، مشتی ریگ بر می‌داشت و بر روی قالی می‌گذاشت.

(۱۰۴۷) ۱۲- ابوعبدالله صادق (ع) از سجده بر کاغذ نوشته کراهت داشت.

سجده‌گاه

(۱۰۴۸) ۱- ابوجعفر باقر (ع) گفت: از بالای پیشانی آن جا که موی سر چیده شده، تا ابروها تماماً سجده‌گاه است و هر قسمتی از آن بر روی خاک نهاده شود کافی است، گرچه به پهنای یک درهم باشد یا به اندازه سر انگشت.

(۱۰۴۹) ۳- ابوعبدالله صادق (ع) گفت: اگر پیشانی را بر جای تیزی نهادی، سرت را برمدار، بلکه پیشانی را بر روی زمین بکش تا در جای همواری قرار بگیرد.

(۱۰۵۰) ۴- به ابوعبدالله صادق (ع) گفتم: آیا جایز است که جای سجده بلندتر از جای ایستادن باشد؟ ابوعبدالله گفت: نه. باید برابر باشند.

(۱۰۵۱) ۷- دیدم ابوعبدالله صادق (ع) به سجده رفت و برای سجده ریگ‌ها را صاف کرد.

(۱۰۵۲) ۸- به ابوعبدالله صادق (ع) گفتم: در حال سجده می‌توانم جای سجده را پف کنم تا نظافت شود؟ ابوعبدالله گفت: نه.

(۱۰۵۳) ۹- به ابوعبدالله صادق (ع) گفتم: اگر کسی با عمامه سجده کند و پیشانی او به خاک نرسد، کفایت می‌کند؟ ابوعبدالله گفت: نه. بلکه باید پیشانی او به خاک برسد.

چگونه نماز بخوانیم: مجموعه آداب

(۱۰۵۴) ۱- ابوجعفر باقر (ع) گفت: در حال قیام، پایت را به هم مچسبان بلکه حداقل سه بند انگشت و حداکثر یک وجب میان دو قدم فاصله بینداز. شانه‌هایت را فرو انداز و دست‌ها را به طور آزاد رها کن. مشت را گره مکن، دو کف دست را روی راان و بالای زانو قرار بده و به محل سجده‌ات نگاه کن. در حال رکوع، پاهایت را به خط کن و میان دو پا یک وجب فاصله بگذار، دو کف دست را بر روی زانو‌ها استوار کن؛ و موقع رکوع دست راست خود را قبل از دست چپ بر روی زانو بگذار و انگشتان دست را باز کن و زانو را در مشت بگیر. به هنگام رکوع، موقعی که انگشت دست‌ها به سر زانو برسد، حداقل رکوع، حاصل می‌شود، اما دوست دارم کف دست‌ها را بر روی زانو استوار کنی و انگشت‌ها را از هم باز کنی. و نیز، پشت خود را قوز مکن و گردن خود را صاف و کشیده نگهدار. و چشم خود را روی پاهایت بینداز. به هنگام سجده، با گفتن الله اکبر، دست‌ها را بلند کن و بعد از الله اکبر خود را به خاک بینداز: ابتدا دست‌ها را با هم بر زمین بگذار و بعد از آن زانو‌ها را. درحال سجده، ساعد خود را همانند درندگان بر زمین فرش مکن، بر روی زانو‌ها نیز، مگذار و نه روی ران‌ها، بلکه همانند مرغی که می‌خواهد پرواز کند، بازو‌ها را از بدنت جدا نگهدار. دست‌هارا در کنار زان‌ها بر زمین مگذار و نه در کنار صورتت، بلکه حد وسط و برابر شانه‌هایت بر زمین بگذار، آن‌جا که از خط مستقیم زانوها به خارج منحرف باشد. به هنگام سجده دوم، دست‌ها را به طرف زمین دراز کن و چون برخاستی، آرام به سوی خود جمع کن. اگر به هنگام سجده، دست‌ها را بر روی فرش بگذاری، مانعی ندارد، ولی بهتر آن است که دست‌ها رانیز بر خاک بنهی. در حال سجده، انگشت‌ها را باز مکن، بلکه به هم بچسبان. در حال تشهد، هر دو زانو را به زمین بچسبان و تا حدی میان هر دو زانو فاصله بینداز: به این صورت که پشت پای چپ روی زمین باشد و پشت پای راست، روی کف پای چپ قرار بگیرد. هر دو باسن باید روی زمین باشد و انگشت بزرگ پای راست بر روی زمین استوار بماند. مبادا بر روی پاهایت بنشینی که هم در فشار و آزار باشی و هم بر روی زمین ننشسته باشی، بلکه ران‌ها بر روی ساق‌ها و باسن‌ها بر روی قدم‌ها نشسته باشد، و در نتیجه آمادگی تشهد و دعای کافی را از دست بدهی.

(۱۰۵۵) ۲- ابوجعفر باقر (ع) گفت: اما زن، در حال قیام، باید پاها را به هم بچسباند و دست‌ها را روی پستان‌هایش بگذارد. و در حال رکوع، دست‌ها را بالای زانو روی ران‌ها بگذارد که زیاد خم نشود و باسن او بالا نرود. و در حال تشهد، روی باسن‌هایش بنشیند و زانو‌ها را بلند کند و در بغل بگیرد. به آن صورت ننشیند که مرد‌ها می‌نشینند. و به هنگام سجده، زانو‌ها را قبل از دست‌ها بر زمین بگذارد و در حال سجده خود را جمع و جور کند و به زمین بچسباند. و چون برای رکعت دوم برخیزد، ابتدا زانوها را بلند کند و ران‌ها را به هم بچسباند. و بعد به حالت عمودی برخیزد، نه مانند مرد‌ها که باسن خود را بلند کند و بعداً دست‌ها را از زمین بردارد.

(۱۰۵۶) ۳- ابوعبدالله صادق (ع) گفت: میان دو سجده بر روی انگشت‌های پا منشین.

(۱۰۵۷) ۴- ابوعبدالله صادق (ع) گفت: زن در حال سجده باید ساعد خود را بر زمین پهن کند.

(۱۰۵۸) ۷- از ابوعبدالله صادق (ع) پرسیدند: زن در حال تشهد چه‌گونه بنشیند؟ ابوعبدالله گفت: ران‌ها را به هم بچسباند.

تشهد، خطابه

(۱۰۵۹) ۱-از ابوجعفر باقر (ع) پرسیدم: در تشهد، چگونه خدا را حمد و ثنا بگویم؟ ابوجعفر گفت: اگر ادای تشهد به آن صورت واجب بود که فقهای اهل سنت می‌گویند، دین مردم تباه بود. صدر اسلام، هر گونه حمد و ثنایی که در خاطرشان می‌”ذشت، ادا می‌کردند. اگر خدا را ستایش کنی و بگویی الحمدلله. اشهدان لااله‌الاالله… کفایت می‌کند.

شرح: در عهد امام باقر و امام صادق خطابه‌هایی متداول شده بود که در ضمن ادای شهادتین خوانده می‌شد. این خطابه‌ها گهگاه به حدود یک صفحه کتاب می‌رسید. شیعیان نیز خطابه‌هایی پرداخته‌اند که در قالب روایات منعکس شده است. ادای این‌گونه خطابه‌ها از چهارچوبه سنت حنیف اسلام خارج است.

(۱۰۶۰) ۲- به ابوجعفر باقر (ع) گفتم: در خطابه تشهد و قنوت، چه بگویم؟ ابوجعفر گفت: بهترین حمد و ثنایی که می‌توانی ادا کن. در تشهد و در قنوت،  خطابه معینی سنت نیست. اگر چنین بود مردم تباه شده بودند.

توجه: این حدیث، مختصر همان حدیث سابق است.

(۱۰۶۱) ۳- از ابوجعفر باقر (ع) پرسیدم: حداقل تشهد چیست؟ ابوجعفرگفت: دو شهادت: اشهدان لا اله الا الله. اشهد ان محمد رسول الله.

(۱۰۶۲) ۴- به ابوعبدالله صادق (ع) گفتم: در خطابه تشهد بگویم: «ماطاب لله. و ما خبث لغیره»؛ یعنی: ستایش پاک ویژه خدا است و ستایش آلوده شایسته دیگران»؟ ابوجعفر گفت: امیرالمومنین با این خطابه خدا را ثنا می‌گفت.

(۱۰۶۳) ۵- ابوعبدالله صادق (ع) گفت: مناسب است که امام جماعت، تشهد خود را بلند بخواند تا به گوش دیگران برساند اما سایرین تشهد خود را آهسته بخوانند.

(۱۰۶۴) ۶- ابوعبدالله صادق (ع) گفت: با هر زبانی که خدا و رسول خدا را یاد کنی، جزء نمازت به ثبت می‌رسد و اگر بگویی: «السلام علینا و علی عبادالله الصالحین»، نمازت را سلام داده‌ای.

شرح:

به فرمان آیه کریمه: «… یا ایها الذین آمنوا صلو علیه و سلمو تسلیما» سوره احزاب آیه ۶۵؛ هر گاه نام رسول خدا به میان آید، صلوات و سلام بر یان حضرت لازم می‌شود. و لذا در تشهد نماز که نام رسول خدا را می‌بریم، باید بر آن سرور صلوات و سلام بفرستیم. در نماز دو رکعتی، این صلوات و سلام، یکجا ادا می‌شود و نماز خاتمه می‌یابد، اما در نماز‌های دیگر، سلام بر رسول خدا به تأخیر می‌افتد تا رکعات بعدی ادا شود و بعد از تشهد آخر بر رسول خدا سلام بگویند و نماز را خاتمه دهند. معنای صلوات، غیر از دعا و ثنا، چیز دیگری نیست و لذا در هر کجای نماز باشد، نماز کسی قطع نمی‌شود، اما با ادای سلام، در هر کجای نماز باشد، نماز خاتمه می‌پذیرد، گرچه اشتباهاً‌ ادا شود:

بر اساس کتاب و سنت، صلوات و سلام به این صورت ادا می‌شود: «اللهم صلی علی محمد و آل محمد. السلام علیکم و رحمه الله و برکاته». یعنی همان‌طور که در ادای صلوات، صلوات بر خاندان رسول هم ضمیمه می‌شود، درادای سلام هم باید به خطاب جمعی بگوییم: السلام علیکم و رحمه الله و برکاته. تا خاندان رسول خدا را نیز شامل شود. اما اهل سنت، در موقع صلوات می‌گویند: «اللهم صلی علی محمد عبدک و رسولک و خاتم رسلک» در نتیجه صلوات بر خاندان رسول خدا حذف شده و در موقع سلام می‌گویند: «السلام علیک ایها النبی و رحمه الله و برکاته» و در نتیجه سلام بر خاندان رسول خدا نیز، حذف شده است. این صلوات و سلام، از روزی شایع شد که خواستند، نام «آل محمد» را از مهمترین مراسم عبادی که روزی چند نوبت تکرار می‌شود حذف کنند، و به همین منظور، عبدالله بن مسعود (ت۳۲) بدعتی نو آفرید و در اثنای تشهد خود می‌گفت: «اسلام علینا و علی عبادالله الصالحین». تا خود و سایرین را به جای خاندان رسول خدا بنشاند.

«السلام علیک ایها النبی و رحمه الله و برکاته» که یک سلام اختصاصی است، می‌تواند در خاتمه نماز ادا شود، زیرا از کتاب و سنت مایه می‌گیرد، منتها کافی نیست. ولی «السلام علینا و علی عبادالله الصالحین» در هر کجای نماز واقع شود، همانجا نماز را قطع می‌کند، زیرا سلام دادن به سایر افراد بشر، مجوز شرعی ندارد و تکبیرالاحرام نماز را می‌شکند.

(۱۰۶۵) ۱۰- ابوعبدالله صادق (ع) گفت: برای رکعت بدی، موقع برخاستن بر دو کف دست‌ها تکیه کن و بگو: «بحول الله و قوته اقوم واقعد». یعنی: با نیروی خدا به هر کاری قیام می‌کنم و با حایل شدن او از کار‌ها باز می‌مانم». ابوعبدالله گفت: امیر‌المومنین در نماز‌ها چنین می‌گفت.

(۱۰۶۶) ۱۱- ابوعبدالله صادق (ع) گفت: هنگام برخاستن از تشهد بگو: «بحول الله و قوته اقوم واقعد».

قنوت و دعا

(۱۰۶۷) ۱- به ابوجعفر باقر (ع) گفتم: در نماز‌های پنجگانه قنوت بخوانم؟ ابوجعفر گفت: آری در همه نمازها قنوت بخوان. من در سال‌های بعد مجدداً پرسیدم: آیا در همه نماز‌های پنج‌گانه قنوت بخوانم؟ ابوجعفر گفت: در نماز صبح و مغرب و عشاء که نمازت را بلند می‌خوانی بدون تردید قنوت بخوان.

(۱۰۶۸) ۲- چند روز با ابوعبدالله صادق (ع) نماز خواندم، آن حضرت در همه نماز‌ها قنوت می‌خواند: چه در نماز‌های بلند و چه در نماز‌های آهسته.

(۱۰۶۹) ۳- از ابوعبدالله صادق (ع) پرسیدم: در چه نمازی قنوت بخوانم؟ ابوعبدالله گفت: در آن نمازی که با صدای بلند می‌خوانی، قنوت بخوان. من گفتم: از پدرت ابوجعفر باقر (ع) که پرسیدم، گفت: در همه نماز‌ها قنوت بخوان؟! ابوعبدالله گفت: خداوند پدرم را در رحمت خود جای دهد. اصحاب پدرم برای آموختن احکام شرفیاب می‌شدند و پدرم حکم خدا را به آنان می‌گفت ولی امروز برای آزمایش نزد من می‌آیند و من از راه تقیه بر ایشان فتوی می‌دهم.

(۱۰۷۰) ۸- از ابوعبدالله صادق (ع) پرسیدم: در خطابه قنوت چه بخوانم؟ ابوعبدالله گفت: هر چه خداوند بر زبانت جاری کند، کفایت می‌کند. من برای قنوت، خطابه معینی سراغ ندارم.

(۱۰۷۱) ۹- ابوعبدالله صادق (ع) گفت: خطابه قنوت، در نماز فریضه، دعا و مسئلت است و در نماز وتر، درخواست مغفرت گناهان.

(۱۰۷۲) ۱۰- به ابوجعفر باقر (ع) گفتم: اگر کسی قنوت نماز را فراموش کند و در کوچه و خیابان به خاطر بیاورد، چه تکلیفی دارد؟ ابوجعفر گفت: همان‌جا رو به قبله بایستد و قنوت بخواند. ابوجعفر گفت: من نمی‌پسندم که مردم به سنت رسول خدا بی‌اعتنا شوند و یا آن را به کلی ترک گویند.

(۱۰۷۳) ۱۲- ابوعبدالله صادق (ع) گفت: کفایت می‌کند که در قنوت نمازت به عربی بگویی: بار خدایا بر ما ببخشا و ترحم نما. در دنیا و آخرت عافیت نصیب ما بفرما و از خطای ما بگذر. تو بر هر کاری توانایی».

(۱۰۷۴) ۱۳- ابوعبدالله صادق (ع) گفت: من قنوت دیگری سراغ ندارم، جز همان قنوت قبل از رکوع.

(۱۰۷۵) ۱۴- به ابوالحسن بنده صالح خدا گفتم: فنوتی که در نماز وتر و نماز صبح و مغرب و عشاء خوانده می‌شود، قبل از رکوع بخوانم یا بعد از رکوع؟ ابوالحسن گفت: قبل از رکوع، وقتی که از قرائت حمد و سوره فارغ می‌شوی.

بعد از نماز

(۱۰۷۶) ۲- ابوعبدالله صادق (ع) گفت: امام جماعت، باید بعد از سلام نماز، در جای خود بنشیند تا همه کسانی که در رکعت‌های آخر نماز به او اقتدا کرده‌اند، از نماز خود فارغ بشوند: هر امام جماعتی که بداند حتی یک نفر در رکعت چهارم به او اقتدا کرده و هنوز از نماز خود فارغ نشده، باید به این تکلیف واجب عمل کند، اما اگر بداند که همه اهل جماعت از نماز خود فارغ شده‌اند، می‌تواند بعد از سلام نماز، از جای خود برخیزد و به هر جا که می‌خواهد برود.

(۱۰۷۷) ۵- ابوجعفر باقر (ع) گفت: بعد از نماز فریضه، فضیلت دعا و درخواست، از فضیلت نماز نافله بیشتر است.

(۱۰۷۸) ۶- ابوعبدالله صادق (ع) گفت: هر کس بعد از نماز فریضه، پیش از آن که دو زانو شود، خدا را تسبیح بگوید، به آن صورتی که فاطمه زهرا سلام الله علیها خدا را تسبیح می‌گفت، به مغفرت خدا نایل می‌شود. تسبیحات فاطمه زهرا با الله اکبر شروع می‌شود.

(۱۰۷۹) ۸- پدرم از ابوعبدالله صادق (ع) پرسید تسبیح فاطمه زهرا صلوات الله علیها به چه ترتیب است؟ ابوعبدالله با انگشت‌های خود شمرد و سی و چهار مرتبه گفت: «الله اکبر». و سی و سه مرتبه گفت: «الحمدلله». و سی دو سه مرتبه گفت: «سبحان‌الله» تا رقم صد کامل شد.

(۱۰۸۰) ۱۶- ابوجعفر باقر (ع) گفت: کوتاهترنی دعای بعد از نماز، بدین صورت است: بارخدایا از همه خوبی‌ها که می‌دانی به من عنایت کن و از همه بدی‌ها که می‌شناسی پناهم ده. بارخدایا در هر کاری، ‌عافیت و سلامت را از تو می‌جویم و از خواری دنیا و آخرت به درگاه تو پناه آورده‌ام.»

(۱۰۸۱) ۱۷- ابوعبدالله صادق (ع) گفت: در چهار موقع دعای انسان مستجاب می‌شود: نماز وتر، بعد از نماز صبح، بعد از نماز ظهر و بعد از نماز مغرب.

(۱۰۸۲) ۱۹- ابوجعفر باقر (ع) گفت: بعد از نماز‌ها، از دو حاجت ضروری فراموش مکنید. من گفتم: دو حاجت ضروری کدام است؟ ابوجعفر باقر (ع) درخواست بهشت و پناه بردن به خدا از دوزخ.

(۱۰۸۳) ۲۵- از ابوجعفر باقر (ع) پرسیدم: چگونه خدا را تسبیح بگویم؟ ابوجعفر گفت: از کتاب و سنت، دستور معینی نرسیده، جز تسبیح فاطمه زهرا و یک تسبیح دیگر که ده نوبت بعد از نماز صبح می‌خوانیم: «خدایی نیست جز همان خدای یکتا و بی‌همتا. پادشاهی او را است و ستایش نیز همو را. مرگ و زندگی در دست او است خیر و خوبی از جانب او است، و او برای هر کاری توانا است». از این دو تسبیح که بگذریم، با هر زبانی می‌شود خدا را تسبیح گفت.

حدیث بعدی

ارسال دیدگاه

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *