تفسیر انوار درخشان، تفسیری است علمی، عرفانی، فلسفی، کلامی، تربیتی، ادبی، فقهی، اجتهادی و بالاخره تفسیری مأثور و ویژگی مهم آن را باید در بحث‌های معنوی و اخلاقی و انسان‌شناسی این تفسیر دانست. درباره تصحیح کتاب انوار درخشان می خوانیم:
حجت‌الاسلام و المسلمین عباس الهی، عضو هیئت علمی جامعه المصطفی(ص) العالمیه در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، به بیان نکاتی در باب تفسیر انوار درخشان تألیف مرحوم آیت‌الله‌العظمی سیدمحمد حسینی همدانی پرداخت.
مراحل تفسیر پژوهی
الهی در ابتدا با اشاره به مراحل تفسیر پژوهی، گفت: در تفسیرپژوهی، نخستین گام نگاهی به زندگی، مراحل تحصیلی، اساتید، شاگردان و آثار و تألیفاتی است که مفسر داشته است و همچنین به شرایط محیط زندگی و فضای علمی در ارتباط با یک مفسر نیز می‌شود پرداخت و آن‌چه که در شناخت تفسیر او ثمربخش است و در این مقولات می‌گنجد، مورد کنکاش قرار می‌گیرد.
در مرحله بعدی هم روش‌شناسی تفسیر مورد نظر است و سبک و روش تفسیر مفسر، تحلیل و بررسی و نقد می‌شود. در علوم قرآنی هم اگر مفسر بحث‌هایی داشته باشد، به آن هم پرداخته خواهد شد. شکل استفاده مفسر از مواد اساسی تفسیر مانند ادبیات، لغت، حدیث، تاریخ، تفاسیر گذشته، اقوال مفسران صحابه و تابعین هم از دیگر بحث‌هاست که مورد بررسی قرار می‌گیرد و حدود استفاده از آن معین می‌شود.
زندگی و شخصیت مفسر
شخصیت بزرگی را که درباره تفسیر او داریم بحث می‌کنیم، علامه مفسر، آیت‌الله‌العظمی سیدمحمد حسینی همدانی نجفی است که فرزند آیت‌الله سیدعلی همدانی است. او در خانواده علم و تقوا در نجف اشرف متولد شد. پدر بزرگوارش از شاگردان مرحوم ملاحسینقلی همدانی و حاج سیداحمد کربلایی و همدوش و همتراز با میرزا جواد آقا ملکی تبریزی و حاج آقا حسین قمی بود.
این مفسر بزرگوار مدتی در خدمت پدر به تلمذ پرداخت و از خدمت مرحوم میرزای نائینی نیز بهره گرفت. در مجموع، وی تحصیلات حوزوی را خدمت مرحوم آیت‌الله میلانی، مرحوم نائینی و کمپانی و آقا عماد رشتی تمام کرد.
آیت‌الله‌العظمی سیدمحمد حسینی همدانی نجفی مدتی در نجف می‌ماند و بعد هم به همدان برمی‌گردد و آن جا امام جماعت مسجدی بوده است و به بحث و تدریس اشتغال داشته است. همچنین آثار علمی‌ای را از خود به جای گذاشته است که معروف‌ترین اثر ایشان همین تفسیر انوار درخشان است که در ۱۸ جلد به چاپ رسیده است.
تصحیح کتاب انوار درخشان
این کتاب توسط آقای محمدباقر بهبودی به این صورت فعلی که الان در نرم‌افزار جامع التفاسیر و کتابخانه‌ها هست، در آمده است. آقای بهبودی زحماتی را کشیده‌اند و تنظیماتی را انجام داده‌اند و در چاپ این دوره تفسیر تلاش وافر از خودشان به خرج داده‌اند.
ویژگی مهم تفسیر انوار درخشان
تفـسیر انوار درخشان، تفسیری است علمی، عرفانی، فلسفی، کلامی، تربیتی، ادبی، فقهی، اجتهادی و بالاخره تفسیری مأثور یا روایی، عنوان کرد: این تفسیر از جمله تفاسیر کامل فارسی دوران معاصر ایران است که با جهت‌گیری‌های شیعی در قالب اصطلاحات و مفاهیم فلسفی و عرفانی نگارش شده است و ویژگی مهم این تفسیر را باید در بحث‌های معنوی و اخلاقی و انسان‌شناسی این تفسیر دانست.
ضرورت به روز شدن زبان این تفسیر
نگارش این تفسیر با نثر و ادبیات فارسی است و در قالب فرهنگ عمومی حوزه‌های علمیه شیعه و ترکیب جملات فارسی همراه با اصطلاحات عربی متداول به رشته تحریر در آمده است.
درباره تصحیح کتاب انوار درخشان البته عرض کردم که جناب آقای بهبودی زحمات فراوانی کشیدند، ولی باز برای این‌که این تفسیر بیشتر قابل استفاده باشد و در سطوح مختلف فرهیختگان و دانش‌پژوهان و اهل علم و ادب که طبعاً در سطوح مختلف هستند، بهتر بتوانند از آن استفاده کنند، قطعاً باید به روزتر شود و ویراستاری‌هایی انجام شود و اصطلاحات عربی آن به حداقل برسد و از لغات به روز در آن استفاده شود؛ مثل تفسیر نمونه و تفسیرهای دیگر که با تغییراتی به این جا رسیده‌اند که بیشتر قابل استفاده شود.
گاه ممکن است که شخصی که مطالعات مختلفی دارد و نیاز پژوهشی هم دارد یا کسی که این موضوعات را تدریس می‌کند به سراغ این تفسیر برود، خب این فرد به جهت این که می‌خواهد آن را با دانشجویان و طلاب و مخاطبان مطرح کند، به هر زحمتی که باشد استفاده خود را خواهد برد، اما ما باید افرادی را در نظر بگیریم که مقداری کم‌حوصله هستند و ممکن است عبارات و مطالب توی ذوق آن‌ها بزند و ممکن است این مسئله باعث شود که این تفسیر را بگذارند کنار و مطالعه نکنند. خب حیف است که این تفسیر انوار درخشان که از تفاسیر فارسی ناشناخته هم است، به این دلیل مهجور بماند.
منابع تفسیر انوار درخشان
تـفسیر منسوب به امام حسن عسکری(ع)، تفسیر عیاشی، تفسیر قمی، کافی، من لا یحضره الفقیه، قرب الاسناد، معانی الأخبار، عیون اخبار الرضا(ع)، مجمع البیان، مفاتیح الغیب و … از جمله کتاب‌ها و منابعی است که این تفسیر از آن‌ها بهره‌مند شده و مفسر از آن‌ها استفاده کرده است.
وی در مورد محتوای این تفسیر بیان کرد: روش نگارش این تفسیر این گونه است که بعد از این که نام سوره را ذکر کرده است و احیاناً تعداد آیات و مکی و مدنی بودن آیات را گفته است و موضوعی را که مورد بحث آیات است مطرح کرده، بعد به عنوان خلاصه ترجمانی از آیات را به ترتیب آیات بیان می‌کند و بعد در مقام طرح آیات آن‌ها را از نظر قواعد ادبی، صرف و نحو و بلاغت، بررسی می‌کند و نکاتی را مورد بحث قرار می‌دهد که بسیار جامع و قابل استفاده است.
ترجمه آیات در انوار درخشان
الهی با اشاره به کار صورت گرفته در قالب ترجمه‌نگاری تفسیر در تفسیر انوار درخشان، بیان کرد: همان طوری که عرض کردیم بخش نخست این تفسیر ترجمه آیات را تشکیل می‌دهد؛ ترجمه‌ای که به طور مستقل می‌تواند مورد توجه قرار بگیرد و در واقع یکی از ترجمه‌های فارسی قرآن دوران معاصر محسوب بشود.
چه بسا اگر خداوند به مفسر تفسیر انوار درخشان بیشتر عمر می‌داد یا فرصتی می‌یافت یا لازم می‌دید و ترجمه‌ای از کل قرآن ارائه می‌کرد شاید الان به عنوان یکی از ترجمه‌هایی بود که منبع مقالات و کتاب‌های مختلف بود و محققان می‌توانستند از ترجمه ایشان از قرآن هم استفاده کنند.
آخرین دیدگاهها