این نوشتار تحت عنوان «چگونه تیمم کنم» فصلی کوتاه برگرفته از جلد دوم کتاب گزیده کافی است که توسط استاد محمدباقر بهبودی ترجمه شده است. این بخش کلیه احادیث صحیحی را که در باب تیمم در کتاب کافی آورده شده، ترجمه و عرضه داشته است.
چگونه تیمم کنم
(۷۳۵) ۱- از ابوجعفر باقر (ع) پرسیدم: چگونه تیمم کنم ؟ ابوجعفر دو کف دست را بر خاک کوبید و بعد هر دو کف را به هم سایید تا شن و خاشاک را از دست خود فرو ریخت، آن‌گاه با کف دست یکبار پیشانی و جبین خود را مسح کشید و یکبار پشت دست‌ها را.
(۷۳۶) ۳- به ابوعبدالله صادق (ع) گفتم: چگونه تیمم کنم ؟ ابوعبدالله دو کف دست را بر روی پلاس کوبید و با کف دست‌ها صورت خود را مسح کشیدو بعد از آن، با کف دست چپ، پشت دست راست را مسح کرد و با کف دست راست، پشت دست چپ را.
شرح
بر طبق فرمان قرآن مجید، باید دو کف دست را بر زمین و یا چیز دیگری کوبید تا غبار خاک برخیزد و به کف دست‌ها بچسبد. اگر زمین، سخت و بی‌غبار باشد یا مرطوب باشد که غباری از آن برنخیزد، تیمم با آن کافی نیست. اگر پلاس و یا دامن لباده و قبا از غبار خاک خالی باشد، تیمم بر آن کافی نیست. در این حدیث، چگونگی تیمم مطرح شده است نه وسیله تیمم.
(۷۳۷) ۴- از ابوعبدالله صادق (ع) پرسیدم: تیمم به چه صورت انجام می‌گیرد؟ ابوعبدالله گفت: عمار یاسر جنب شد و چون آبی در اختیارش نبود، مانند چارپا روی خاک غلتید و تمام بدن خود را خاک‌آلود ساخت. رسول خدا مطلع شد و گفت: ای عمار. شنیدم مانند چاپار در خاک غلتیده‌ای؟ من به ابوعبدالله صادق (ع) گفتم: چگونگی تیمم را شرح دهید؟ ابوعبدالله دست خود را روی پلاس کوبدی و صورت خود را با غبار آن مسح کرد و بعد از آن پشت دست‌ها را از مچ دست به طرف انگشتان مسح نمود.
شرایط تیمم
(۷۳۸) ۱- شنیدم ابوعبدالله صادق (ع) می‌گوید: اگر آب وضو پیدا نکردی و خواستی تیمم کنی، تیمم خود را تا آخرین فرصت به تأخیر انداز. اگر تا آ}رین فرصت به آب وضو دست نیابی، خاک تیمم را از دست نخواهی داد.
(۷۳۹) ۲- ابوجعفر باقر (ع) و یا ابوعبدالله صادق (ع) گفت: اگر مسافر آب وضو نیابد، تا وقت نماز باقی است، باید در جستجو باشد، و موقعی که از گذشتن وقت نماز خائف گردد، باید تیمم کند و در آخرین فرصت نماز بخواند. در این صورت اگر به آب وضو دست بیابد، قضای نماز قبلی بر او لازم نیست بلکه برای نمازهای بعدی وضو خواهد گرفت.
(۷۴۰) ۴- به ابوجعفر باقر (ع) گفتم: انسان می‌تواند نمازهای شب و روز را با یک وضو بخواند؟ ابوجعفر گفت: آری تا وقتی که وضوی او باطل نشده می‌تواند نماز بخواند. من گفتم: با یک تیمم می‌تواند نمازهای شب و روز را بخواند؟ ابوجعفر گفت: آری تا وقتی که تیمم او باطل نشده و به آب وضو دسترسی پیدا نکرده، می‌تواند با همان تیمم نماز بخواند. من گفتم: اگر آب وضو پیدا کرد ولی وضو نگرفت، چون تصور می‌کرد که باز هم به آب دیگری خواهد رسیدی و هر وقت بخواهد آب پیدا می‌شود، اتفاقاً آب دیگری پیدا نشد، تکلیف او چیست؟ ابوجعفر گفت: باید تیمم خود را تجدید کند، چون با دست یافتن به آب، تیمم می‌شکند. من گفتم: اگر با تیمم مشغول نماز شد و در اثنای نماز، آب وضو پیدا شد، تکلیف او چیست؟ ابوجعفر گفت: اگر به رکوع نرفته، در همان جا سلام بدهد و وضو بگیرد، و اگر به رکوع رفته، باید به نماز خود ادامه دهد. چرا که تیمم دومین طهارت شرعی است.
دسترسی به آب و تیمم
(۷۴۱) ۷- به ابوعبدالله صادق (ع) گفتم: اگر کسی در حال جنابت به چاهک آبی بگذرد و دلوی نداشته باشد که آب بکشد. تکلیف او چیست؟ ابوعبدالله گفت: لازم نیست که داخل چاهک برود. خدای آب، همان خدای خاک است. باید تیمم کند.
(۷۴۲) ۹- ابوعبدالله صادق (ع) گفت: هر گاه در حالت جنبت به چاهکی آبی بگذری و دلو یا ظرف دیگری نیابی که آب برداری، با غبار خاک تیمم کن، چرا که خدای آب همان خدای خاک است. خود را در چاه میفکن و آب مصرفی مردم را فاسد مکن.
(۷۴۳) ۱۰- به ابوعبدالله صادق (ع) گفتم: اگر کسی در سفر باشد و فراموش کند که آب دارد، لذا تیمم کند و نماز بخواند، و بعد به خاطر بیاورد که آب به همراه خود دارد، با آن که هنوز وقت ادای نماز باقی است، چه تکلیفی دارد؟ ابوعبدالله گفت: باید وضو بگیرد و نماز خود را از سر بخواند. من پرسیدم: تیمم زن حائض و آدم جنب یکسان است؟ ابوعبدالله گفت: بلی.
چگونه تیمم کنیم : طهارت یا تشنگی
(۷۴۴) ۱- به ابوعبدالله صادق (ع) گفتم: انسان در حال سفر دچار جنابت می‌شود و چون آب کمی به همراه دارد، می‌ترسد که اگر غسل کند، از بی‌آبی دچار تشنگی شود، تکلیف او چیست؟ ابوعبدالله گفت: اگر می‌ترسد که دچار تشنگی شود، یک قطره آب را هم برای طهارت شرعی مصرف نکند، بلکه با غبار خاک تیمم کند. در نظر من تیمم با خاک بهتر و محبوب‌تر است.
(۷۴۵) ۳- به ابوعبدالله صادق (ع) گفتم: پیشنماز کاروان دچار جنابت می‌شود و خودش آب کافی به همراه ندارد که غسل کند؛ آیا باید شخص دیگری وضو بسازد و امام جماعت شود؟ ابوعبدالله گفت: نه، همان پیشنماز کاروان تیمم می‌کند و امام جماعت می‌شود؛ خدای عزوجل غبار خاک را مایه طهارت ساخته است.
غسل با برف و یخ
(۷۴۶) ۱- به ابوعبدالله صادق (ع) گفتم: اگر کسی در حال سفر جنب شود و هر چه بجوید جز برف و یخ پیدا نکند، تکلیف او چیست؟ ابوعبدالله گفت: برف و یخ نیز مانند بی‌آبی است. باید تیمم کند. و من روا نمی‌بینم که باز هم به این‌گونه سرزمین سفر کند که دین او را به تباهی می‌کشد.
آبله، جراحت، دمل و تیمم
(۷۴۷) ۱- به ابوجعفر باقر (ع) گفتم: کسی که زخم و جرات دارد و جنب می‌شود، چه تکلیفی دارد؟ ابوجعفر گفت: مانعی ندارد که از غسل کردن صرف‌نظر نموده و تیمم کند.
اگر تمام بدن زخم و مجروح باشد، مانند کسی که آبله دارد، غسل کردن او جایز نیست، زیرا موجب خطر خواهد بود. اما اگر برخی اعضای بدن مجروح باشد، مانند کسی که دمل دارد، غسل کردن او جایز است، زیرا موجب خطر نخواهد بود، اما با وجود دمل‌های پراکنده، غسل کردن، کار شاق و مشکلی خواهد بود، لذا می‌فرمایند: «مانعی ندارد که از غسل کردن صرف‌نظر نماید».
(۷۴۸) ۵- به ابوعبدالله صادق (ع) خبر دادند که فلانی دچار جنابت شد،ْ و با این که آبله داشت، او را غسل جنابت دادند و همین غسل دادن، مایه مرگ او گشت. ابوعبدالله گفت: او را کشته‌اند. چرا سؤال نکردند؟ درمان جهل و نادانی، پرسش و تحقیق است.
دو حدیث نادر
(۷۴۹) ۱۵- به ابوعبدالله صادق (ع) گفتم: اگر، ماری داخل خمره آب شود و بیرون بیاید، صاحب خمره می‌تواند از این آب، استفاده کند؟ ابوعبدالله گفت: اگر آب دیگری داشته باشد، این آب را به فاضلاب بریزد.
(۷۵۰) ۱۷- به ابوالحسن رضا گفتم: کسی که وضویش باطل شده و آبی پیدا نمی‌کند که با آن وضو بسازد، اما به قیمت صد درهم یا هزار درهم می‌تواند یک لیوان آب بخرد و وضو بسازد. آیا باید آب بخرد و وضو بسازد، یا می‌تواند تیمم کند؟ ابوالحسن گفت: نه. باید آب بخرد. یک چنین وضعی برای من اتفاق افتاد و من آب را خریدم و وضو گرفتم. آن چه در برابر صد درهم و هزار درهم بدست می‌آورد، ارزش بیشتری دارد.
- طلوع و غروب اصحاب اجماعاین مقاله ابتدا در مجله کاوشی نو در فقه، شماره تابستان و پاییز ۱۳۷۴منتشر شده است. در علم «درایت الحدیث»، بحثی پر دامنه وجود دارد که ویژه «علم الحدیث» شیعیان است. یعنی برخلاف سایر مسائل «علم الحدیث» که هماره شیعیان پیرو سنیان شده اند و در همه جا، ضوابط و قواعد، حتی مثالها و اصطلاحات… خواندن بیشتر: طلوع و غروب اصحاب اجماع
- حدیث و تاریخ ثبت و روایت آننوشتار حاضر، برگرفته از مقاله ای است با عنوان نگرشی به آغاز و انجام حدیث که در دی ماه سال ۱۳۶۶ در شماره ۴۶ مجله کیهان فرهنگی به چاپ رسیده است. در این مقاله استاد بهبودی به صورتی بسیار اجمالی، به تاریخ حدیث و مشکلات پیش آمده برای آن پرداخته است.
- توقیعات ناحیه مقدسه و شرح احوال وکلای آناستاد بهبودی مقاله ای را برای الحاق به کتاب علل الحدیث آماده کرده بودند که تا کنون منتشر نشده است. این مقاله به بررسی توقیعات ناحیه مقدسه و شرح احوال وکلای ناحیه و دوران کارگزاری آنان می پردازد. باید دانست که برخی از اصحاب خاص امامان، گرچه در شمار موالی بوده اند به نام «باب»… خواندن بیشتر: توقیعات ناحیه مقدسه و شرح احوال وکلای آن
- کتاب علل الحدیثکتاب علل الحدیث در پاسخ به برخی سئوالات فنی و دقیق شاگردان استاد بهبودی درباره شناخت احادیث معلول و غیر قابل استناد ابتدا به صورت یادداشت هایی اجمالی برای ارائه در کلاس درس جمع آوری گردید. سپس این یادداشت ها به صورت جزوه یا مقالاتی تنظیم و در کلاس های درس تشریح شده است. سپس… خواندن بیشتر: کتاب علل الحدیث
- نماز نافله چیست؟نماز نافله چیست؟ این نوشتار برگرفته از بخش پایانی دفتر نماز، در جلد دوم کتاب گزیده کافی است که به نمازهای نافله و سایر نمازهایی می پردازد که در گستره نمازهای روزانه قرار ندارند. نماز حاجت و نماز استخاره و نماز باران از جمله این نمازها هستند. نماز نافله چیست؟ روزه نافله کدام است؟ (۱۲۸۱)… خواندن بیشتر: نماز نافله چیست؟
آخرین دیدگاهها